Friday, July 24, 2015

Sinna 4 July 18 - 24 JONAH’ TANGTHU



NIPINI (Sabbath) Nitak lam July 18
SIM DINGTE: Jonah 1 - 4; 2 Kumpi. 14:25; Isa. 56:7;
Isa. 44:8; Matt. 12:40; Mang. 14:6-12.

KAMNGAH: "Pasian in mite maitang ettuam anei kei
hi cih ka thei takpi hi. Mipawl khempeuh
lak ah amah kihta a, thumann thutak
abawlte Amah in asang hi." (Sawltak
10:34, 35).

Johnah' tangthu in Hebrew mi kamsang, ama
nasep ah alungkim lo mi khat thu ahihi. Jeroboam II uk
hun sung, 750 B.C. kim a khang hi a (2 Kumpi 14:25),
Jonah pen Laisiangtho lui a thupha tangko ding a akisawl
kha sun kamsang ahihi. Piang sak Pasian in hotkhiatna
pen teltuam te ading bek a angaihsut hi lo hi. Hih thumann
vai Laisiangtho lui Isaiah leh Late sung diak ah kimu thei
hi. Jonah hun lai in Gentile te zong hotkhiatna thu ah kihel
kha ding in ngaihsun lo uh hi. Laisiangtho thak hun na
ngawn in Jew mi thu-um te in ngaihsut haksa sa uh hi.

Jonah alian 4 teng ah, a ut lo pi a Pasian thu
gamdang a tangko ding a kisawl' vai ahihi. Asia lam leh
apha lam alang 2 in kigen khawm hi. Pasian sapna thu ah,
mihing lungtang pai zia aki ciamteh hia gamdang ah
tangkona nasep akisap mahmah na zong kimu thei hi.
Gamdang a thupha tangkote ading lamlahna Jonah thubu
ah pawl khat hong pia hi. Midangte ading in bang khiatna
nei cih zong kimu hi. Tu lai thumann tangkote phutkhak
thu tuamtuamte zong hong pholaak hi.

NIMASANI (Sunday) July 19
AKHIAL NEMNUM KAMSANGPA (2 Kumpi 14:25)

2 Kumpi 14:25 in Jonah vai bang hong gen hiam?
Ama vai bang thute hong ki gen hiam?

Jonah thubu sung ahi lo Laisiangtho lui mun khat
ah amin hong dawk hi (2 Kumpi 14:25). Hih mun ah Syria
te laksa Israel gam akilak kik ding vai agenkhol kamsangpa
ci in na kiciamteh hi.

Jonah pen "Hebrew pau in Gath Hepher ("tui
kuavang lenggah cilna mun") kici khua ah suak hi. Gath
Hepher pen Israel gam sak lam Zebulon gamke sunga,
Nazareth khua pan tai tawm cik bek gamla hi. Tua hi a
Zeisu leh Jonah pen Galilee mi kamsang, kum 750 in
kihal uh hi.

Jonah 1:1-3, 9, 12; Jonah 2:1-9; leh Jonah 3:3-
10 sim in. Hih munte in bang ci bang lim, ahoih leh ahoih
lo te, hong lak uh hiam?

Jonah pen asia leh apha akigawm mang gawp
mipa khat ahihi. Amah pen lungkhauh in lehtat thei na
pi, kihilh thei in thumang vanglak hi. Pasian tung ah
thumann, hangsan, in thungetna muang hi. Angsung
khual, lungsim kuacik mi hi a, agalte thuaksiatna ah
lungdam hi. Jonah, Pasian sawltak pa, kici hi (2 Kumpi.
14:25). Ama minpua thubu ah ama zia diklo pawlkhat
kidawk hi. Hih zong Laisiangtho in ahi banga agen ahihna
Jonah thu kimann gen mahmah na pan kimu thei hi.
Mihingte' zatngei bang hi leh ahoih lo lam teng kisel sak hi.
Khasiangtho makaihna tawh Laisiangtho gelhte in alang
2 thu ahi bang lian in hong lak hi. Bang zah in thanem in
lunglawp lo hi mah le uh, puahphat a ut te Pasian in
puah zo takpi hi.

Thanemna leh khialhnate kawmkal ah Laisiangtho
sung ah Pasian zatte kua bangte hiam? Hih bang kawk
bang, thanempi mah Pasian in azatna tungtawn in ei
ma vai ah bang lametna hong nei thei sak hiam?

NINIHNI (Monday) July 20
THUPHA TANGKO MASATE KHAT (Jonah 1:3-17)

"Nineveh ah pai in!" cih pen Pasian sawlna ahihi.
Laisiangtho lui a akizang ngei zel pen "Zion (Jerusalem) ah
pai un" cih ahihi. Pasian in Israel te abiakna uh ah akip
akho ahih ding uh deih hi. Amaute etlawm lua ahih man
a midangte amau kiang a pai a thu adong ding uh ahihi
(Isa. 56:7).

Jonah pen Laisiangtho thak nungzuipite omzia
alak khol ahihi (Matt. 28:18-20). Pasian in Jonah Nineveh,
milim bia leh asiahuai teng omna mun ah pai sak hi.
Jonah lei lam tawn a nisuahna lam pai ding a kisawl kim
lai tui lam tawn in nitumna lam pai ding in gel hi. A ut lo,
kamsang Jonah lehtai hiau hi.

Jonah 1:3-17 sim in. Hih alamdang tangthu pan
bang sinna sin thei ding ih hi hiam?

Jonah, taisim vai Pasian dot kikna pen huihpi
tawh hong pai hi. Akamsangpa'n thu amanloh hang in
huihte'n apiangsakpa thu mang uh hi. Huihpi nung a
Gentilete in thu anget lai tak un Jonah ihmu hi (Jonah
1:5). Akiphot ciangin, Jonah in huihpi pen ama hang ahih
lam genkhia a piangsakpa, amann Pasian' teci pang hi.
Adawnkikna en leng, "kei Hebrew mi hing" ci in ama biakna
leh minam vai gen hi. Huihpi' lauhuaina pan suahtak nang
Gentilete hanciam uh hi. Jonah hehpih in lawnkhia ngam
lo uh hi. (Tua kamsangpa ta leuleu midangte suahtak nang
in kipia ngam bilbel hi). Tembaw nasemte'n athu amanh
uh ciang in, huihpi hong vengg in tuipi hong dai hi (Jonah
1:15). Lamdang asa tenbaw nasemte, Jonah atai mang
hang a amah azang veve, ama Pasian thu a um masa
pen te suak uh hi.

Jonah akihotkhiatna pen tua tenbaw
kihotkhiatna mah bang in lamdang hi. Pasian in,
"ngalianpi khat" koih sa in nei hi. Bang ngasa cih Hebrew
ah, Jonah anawmvalh
thu cih loh, na ki gen lo hi. Jonah ngapi gil sung a a om vai
pen tangthu teng lak pan ki thei kim pen hi. Athuuk zaw
thu ahi, Pasian itna, kepna leh mi khempeuh agup nopna
thu mangngilh khak ding hi lo hi.

Atawpna ah, Pasian khat bek om a, vantung leh
leitung piang sak pa ahihi (Isa. 44:8; Isa. 45:5, 6 sim in).
Akibia dangte khempeuh milim biakna hi a khial hi.
Thungetna akici pasian dangte tung a thungetna
khempeuh in zuau thu ahihi. Gamthak phu nuam ihih
leh, hih thu sin a ih telsiang ding bang hang in thupi hiam?

NITHUMNI (Tuesday) July 21
NGAPI GIL SUNGAH (Matt. 12:40)

Ngapi gil sung ah ni 3 vai pen Khazih' sihna leh
thawh kikna lim hong suak hi. Pasian in tua ngapi makaih
in lampii hi. Tuipi ah ngasapi valh khit a anungta cih
tangthu om ngei mah hi. Ahi zongin Pasian in ngapi khat
gil sung ah avangliatna tawh Jonah anungta sak ahihi.
Atawpna ah, hih bang thu Topa tungtawn bek a piang thei
thu ahihi. Laisiangtho sung ah tua Pasian pen mite
nuntakna vai ah lamdang tak a agamtang; mite a it, amuanhuai
Pasian ahihi.

"Sun thum leh zan thum" cih kammal pen Jonah'
hun lai in sheol acih uh sihna vai ngaihsutna ah lung ngaih
hun ding bang a ngaihsut, hun ahihna kician tak in ki
thei siang hi. Sheol cih pen Hebrew te'n misite omna mun
agenna kammal ahihi. Tua teng atuah khit teh Jonah pen
asi abang hi ta hi.

Ngapi gil sung ah Jonah thunget hong kipan hi.

Tua ma in tenbaw ukpa in, " aPasian koo" ding in sawl hi.
Tu in ahih leh lamet beita a, Jonah nasia tak in thunget
hong kipan hi. Ahih den ding thu tu'n hih ding in hong
kipan hi. Jonah thungetna tom kaih lungdam kohna la
in kicianteh hi. Tua bang te pawl tang 5 pha a: 1 abul 2
thupatna 3. Pasian huh nang ngetna 4. Pasian sepkhiatna
kigenna; leh 5 hotkhiatna thupiang teci pan ding
kamciamna thute ahihi. Nong suahtak sak leh tua bang
in sem ning cih kamciam ahihi. Hih bang a thu ngen
ngei lo ih om hiam? Dot nop thu pen: na kamciam bang
in na sem hiam?

Matt. 12:40 sim in. Jonah tangthu la in, ama vai
gentehna in Zeisu in bang hang in zangh hiam? John
2:19-22 zong sim in.

Tua khawkpi tawpna ah "Pasian in tua ngasa
sehtaak ah lua khia dingin thu pia hi" (Jonah 2:10, NIV).
Pasian in ngapi athupiak in, tenbaw nasemte'n Jonah ahih
sak theih loh uh, hih thei sak hi. Tua mah bang in
nungzuite kiang a Khazih in athawhkik khit ciang a leitung
mun khempeuh ah pai ding a anungzuite athupiakna tawh
akibang ahihi. Jonah zong ngapi tawh akituah khit ciang
in Gentile te kiang ah pai in Laisiangtho lui sung a thupha
tangko lawhcing pen suak hi. Jonah akihotkhiat zia pen
Pasian hotkhiat hehpihna teci ahihi. Sehtaak hong tun
theihna pen mawhnei Assyria te na ngawn sihna pan Pasian
in ahotkhiat nopzia hong hilh hong lak ahihi.

NILINI (Wednesday) July 22
NINEVEH' VANG LAI HUN (Jonah 3)

Jonah 3 sim in. Lungdamna thu midangte kiang a
tangkona nasep vai bang athupi thupuak kimu thei hiam?
"Topa kiang pan Jonah tung ah thupuak a nih
veina hong tung hi. Nineveh khuapi ah pai in la, kong gen

thupiak amite kiang ah va gen in" ci hi (Jonah 3:1, 2 NIrV).
Hih mun ah gamtatna kammal athupi 2 om hi. Tua pen
Pasian in, "pai in!" Pasian lungkia lo hi. Mi cingtak lo te
2 veina thupha pia hi. Hih mun ah Laisiangtho thak a
thupuak omzia ih mu hi. Minamte kiang a vapia khiat
ding thu hi a, midangte hong pai ding a ngaihsut vai hi lo
hi.

A dang gamtatna, sepna kammal in "tangko (hilh,
zasak)" cih ahihi. Hilhna in Laisiantho ah athupi hi den hi.
Tu dong mah lungdamna tangkona ah ahoih pen mah ahihi.
Pasian in Jonah kiang ah, "Kong thupiak" tangko in ci hi.
Ih tangko thu ei thu hi lo in Pasian thu ahih kul hi.

Pasian thupuak pen kamciam leh vauna, thukham
leh lungdamna thu cih te ahihi. Alauhuaii thupuak pen ni
40 khit ciang Nineveh khuapi kisusia ding" cih thu ahihi
(Jonah 3:4, NIrV). Thukhenna thu ahihi. Hotkhiat ding
lametna kamciam zong kihel hi. (Tua hang mah in mite
in thu ngai uh a suakta uh hi).

"Tawntung lungdamna thu" zong abulpi ah Mang.
14:6-12 in zong thukhenna vai mah ahihi. Lungdamna
thu leh thukhenna ton'khawm hi. Lungdamna thu in tua
thukhenna pan ih suahtak nang a Pasian hong piak lampelh
ahihi.

Thukhenna vai leh lungdamna vai akihel khawm
kei leh thuhilhna picing zolo hi. Khat zawsang ih lakkhiat
leh lauhuai pah hi. Gamkeek nasepna ah amipite kisapna
tawh kizui a thuhilh hong kul hi. Ahi zongin Pasian hong
piak thupuak tangg a zat ding hi ngeilo hi.

Jonah 3:5-10 sung ah bang thu piang hiam? Niveveh
mite in um uh a, a upna uh tawh kituak in hong gamtat uh
ciang in, a upna bang un hong nungta uh a suahtakna
ngah uh hi.

Pasian in alamdang kamciam tampi hong pia in
anasia vauna zong hong pia hi. Hih kamciamte leh vaunate
athupitzia hih tangthu in hong koici gen hiam?

NINGANI (Thursday) July 23
JONAH LUNGSONA (Jonah 4:10, 11)

Jonah 4:1-11 ah ama kamsangpa in hotkhiat
nasepna ah ma apan nang in avaibuai thu in gamtatna,
huih, tenbaw nasemte, ngapi, ahihkeh Niveveh mite hi zaw
lo in akamsangpa mahmah hi zawsop hi. Niveveh mite
upmuanna pen Jonah uplohna leh lunghammna tawh
kilamdang mahmah hi. Laisiangtho sung ah Pasian pen
adik khengval, hehpih lua in heh hak lua liang, ci a
amawmat amah bek om hi. Pasian itna khengval sa in dan
pia nuam lo ci in mawhmat hi. Mi atam zaw in hih Pasian
zia pen lungdamna lam a kila ding bang in ngaihsun kha
ding uh hi.

Tua khuapi asiat mahmah kawmkal ah ahonkhia
nuam Pasian deihna Jonah in hong mu thei hi. A lamdang
hehpihna hang a lungdam masa pen ding a kilawmpa hi
zaw hi. Acih bang atangtung lo kamsangpa asuah ding
lauthawng zaw mawk hi. Tua khuapi sung a mi teng'
nuntakna sang in ama min hoih ding thupisa zaw hi. Akisik
Niveveh mite tung a kipia hehpihna hang in heh mahmah
mawk hi." - E.G. White, Kamsangte Leh Kumpite, P.K.
p. 271.

Jonah 4:10, 11 sim in. Hih munte in Pasian zia leh
tong leh mawhnei mihingte pianngei kilamdanna hong hilh
hi. Bang hang in ih mihingpih khat peuh hi lo in, ih thukhen
ding pen Pasian ahihna thu bang hang in kipahhuai hiam?
Alian 4 sung a Jonah in ahehna 2 vei hong lak hi.

Ahehna thu pen Pasian in Nineveh khua mite 120,000
valte honkhia in alungsim khel hi. Alim belh singkung si a
aheh zong ahihi. Kamsangpa' angsung khualna in athupi
pen masak thei zolo hi.

Pasian in Jonah kiang ah, Pasian ih Pa ahihna
tawh, mihingte unau khat ih hihna lak hi. Hih "gamdang
mite" mawh nei te ahi uh hang in ih mihingpih ahihna
ih ngaihsut kul hi. Tua lingg-gui sawlbawkk khat sang
in mi 120,000 thupi zaw hi lo hiam?

Topa'n Jonah ataina thu sim kik in. Ei kiang ah
zong Topa'n tua bang keek mah hong ci thei ding hi lo
maw? Ei vai "nengno" khat peuh hang in Khazih sisan
tawh amangthang mitampite don lo in om kha ihi hiam?

KIGINNI (Friday) July 24
SINBEH DING:

"Laisiangtho deihna tawh kituak tangkona vai ih
telsiam nang in Jonah thubu pen thupi mahmah hi. Ahang
pen Gentile mite ading a Pasian in Amite athupiak tawh
kisai ahih man ahihi. Hih thupiakna zong Lai-siangtho thak
a thupiakna akipatna bang ahihi. Jonah lehtatna thu pen
leitung bup Pasian na sem ding a thu um mite lehtatna
tawh aki valak zia imuh ding thupi hi." Adapted from
Johannes Verkuyl, Comtemporary Missiology (Grand Rapids,
Michigan: Willliam B. Erdmans Publishing Company,
1978), p. 96.

KIKUP DINGTE:

1. "Nineveh tangthu sung ah limtak a ih sin ding thu om
hi. . . . Pasian thei nai lo mawhnei, ei panpihna kisam
ih mipihte, tung a ih mawhpuak ih theih kul hi." E.G.
White, The Southern Work, p. 80. Hih ih mipihte
ading a ih mawhpuak bang hi mawk hiam?

2. Assyria gam pen 885-625 B.C. kikal nisuahna gam
kim teng a ukte lak ah galhat pen te khat ahihi. Israel
te leh Judahte in ama khutkha thuak zelzel uh
hi. Israel kumpi Jehu pen siah pia hamtang ding in
Shalmanezer III in sawl hi. Israel te Assyria khutnuai
722 B.C. pawl in tung uh hi. Assyria khuapi 4 te lak
pan a khat ahi Niveveh ah Jonah apai nop loh pen
alamdang hi lo hi. Niveveh khuapi pen Ishtar, itna
leh galdona Pasian, milim biakna khuapi phualpi
ahihi biakna khuapi ahihi. Pasian in Jonah pen agalhat
Assyria mite kisiik ding in agen ding a asawl' ahihi.
Thumann tangkona thu ah sin ding bang thute hih
mun ah om hiam?

3. Abeibangg pawlpi in Topa hong itna thute leh
Athuphate (Sabbath thu, cidamna vai, leh pilsinna
thute) amau ading bek a kipia bang in nei lo in midangte
ading zong ahihna koici telsiam thei ding uh hiam?
Mang. 3:17, 18 sim in.

4. Bang ci bang in Mang. 14:6-12 a, van mi 3 te
tangkona in Niveveh khua mite ading a thupuak
tawh akibang thupuak hong koici lah hiam?

5. Pawlkhatte in Jonah tangthu thalnial' uh hi. Adiak in
ngapi gil sunga Jonah omvai hidiak hi. Bang ngaihsutna
in sang nuamlo sak ahi tam? Na up nangin
bangci bang lungngaihzia kisamh na hi hiam?


--

No comments:

Post a Comment